کیومرث یعنی مرد دانا . برخی نیز کیومرث را مرد توانا همچو گاو معنی می کنند . گاو در دوران باستان نماد توانایی بوده اما امروزه دشنام است . بخش دوم واژه کیومرث یعنی مرث همان مرد است و منظور از آن انسان است .
نخستین دودمان فرمانروا در تاریخ اساطیری ایران باستان «پیشدادیان» بودند. پیشداد یعنی«نخستین کسی که قانون آورده است». در شاهنامه فردوسی نخستین پادشاه پیشدادی «گیومرث» (کیومرث) (کیومرس) بود که در متون اوستایی و باستانی نخستین انسان آریایی و اولین فرمانروا بوده و برابر متون اساطیری پس از اسلام نخستین مرد کیومرث و نخستین زن «مردیانه» بود. پس از کیومرث ، هوشنگ و جمشید به فرمانروایی می رسند. ضحاک پس از شکست جمشید مدتی بر ایران فرمانروایی می کند و فرزندان جمشید را دربند می نماید. اما با نبرد کاوه آهنگر و فریدون روبرو می شود. پس از زندانی شدن ضحاک در دماوند کوه، فریدون، منوچهر، نوذر، زاب و گرشاسب به فرمانروایی می رسند. پس از فروپاشی نیروی پیشدادیان یکی از نوادگان منوچهر به نام کیقباد به یاری رستم فرمانروایی خاندان کیان را پایه ریزی می نماید .