با سپاس از ا. ح. اکبری شالچی
آخر و عاقبت خوبی داشتن: انجامِ خوب داشتنآخرعاقبت: انجام (← دهخـ)آدامس سنتی: ساجِق/ ساجُقآدم: مردم (← دهخـ/ پهلـ: (martآسفالت کردن: پُختَه کردنآسفالته (راه): پُختَه/ سَرَکِ قیرآمپول: سوزنابداع: نوآری / nav-ār-ī/ (دهخـ← آردن)اتاق انتظار: پایوازخانَهاتاق نهارخوری: خانَۀ نان (دهخـ← خانه)اتفاق: برابریاتفاق خوب: خداسازی (دهخـ← خداخواهی شدن)اثر انگشت دادن: شَست ماندن (دهخـ← ماندن)اثر انگشت ( ِکسی را) گرفتن: شست ( ِکسی) را در کاغذ گرفتناجارهای: کِرایَهییاجتماع مردم: انجمن (← دهخـ)اجتناب ورزیدن: دوری کردن (← دهخـ)اجرا کردن: در جای کردناجّیمجّیلاتلجّی چَمچَمچینچوقَمْچین (دهخـ← قمچی)احتوا: دَ بغل داشتناحتیاط کردن: هوش کردناحسان: نیکی (← دهخـ)/ کِردَهاحمقانه: لَودَگی /lawdag-ī / (دهخـ← لوده)اختلاف و دعوا (میان دو یا چند کس): کَشیدَگیاختیار ( ِکسی) را داشتن: زنجیر (کسی) بَه دست ( ِکسی) بودناخراج کردن: از کار کَشیدناخلاق: خوی xōy // (← دهخـ)اخیراً: نو / naw/ (← دهخـ)ادا کردن: پوره کردن / pūra kardan/ادامه داشتن: کَشال بودنادامه یافتن: دُمبال شدناذیت کردن: آزار دادن (← دهخـ)ارائه کردن: پیشکَش کردن/ پیش کردنارتباط برقرار کردن: تار دواندنارتباط داشتن: بستَه بودن (دهخـ← بسته بودن به)/ راه داشتنارتباط و رابطه: پَیونداز این به بعد: باز از ایناز این لحظه به بعد: از این باداز حداکثر خود عبور کردن: از سر گذشتناز حفظ: ازْ یاداز رونق انداختن: از بازار انداختناز طریق اعمال زور: بَه زورِ چوباز کیسۀ خلیفه بخشیدن: از دریا آب بخشیدن/ از دریا ماهی بخشیدناز نظرها غایب گشتن: گُمونیست شدنازدحام: شار و ناشورازدیاد یافتن: بَلند رفتناسارت: گرفتاری (← دهخـ)اسباب بازی: سامانِ بازی (دهخـ← سامان)/ بازیچَه (← دهخـ)اسباب منزل: سامانِ خانَه (دهخـ← سامان)اسباب و اثاثیۀ خانه: کوچ/ کوچوبار (دهخـ← کوچ)اسبابکشی کردن: کوچ کردن (دهخـ← کوچ کردن)/ کوچ آوُردناستدعا کردن: دست دَراز کردناستراحت: آرام (← دهخـ)/ دَمْراستی/ دَمْگیری (دهخـ← دم گرفتن)استراحت کردن: دمِ خود را گرفتن (دهخـ← دم گرفتن)/ دم گرفتن (← دهخـ)/ دَمراستی کردن/ آرام کردن/ دَمِ خودَ راست کردن (دهخـ← دم)استعداد: درونمایَهاستعمال کردن: کار گرفتناستفاده کردن: کار گرفتناستفراغ کردن: گرداندن/ پس گرداندناستقامت ورزیدن: استْوار گرفتن (خودَ)استمنا کردن: شیشَه زدناسهال: پیچِش (← دهخـ)اسیر: گرفتار (← دهخـ)اسیر شدن: زنجیر (بَه کسی) بستَه شدناشاره کردن: انگشت دَراز کردناشتباه کردن: لَخچیدن (دهخـ← لخشیدن)/ لَخشیدن(← دهخـ)اشغال شدن: بَند شدناصرار: چَلَگیاضطراب ورزیدن: تپیدن (← دهخـ)اطراف: دوروپیش / dawr-o-pēš/ گِردوبَر/ گِردوپیشاطلاعات دادن: آگاهیدِهیاطلاعرسانی: آگاهیدِهیاطمینان: دلپُریاعتباری (کارت): پیشْپرداختَه/ پیشپرداختَهشدَهاعتراض: پَرخاشاعتراضی نکردن و ساکت شدن: سر در گریبان خود کردناعتقاد: باورمندی/ باوریاِعمال زور: چوب و سوتَهافتتاح: گُشایشافتخار: سربلندی (← دهخـ)افشا کردن: بیپردَه ساختناقامت: بودوباش/ شووباش / šaw-o-bāš/ (دهخـ← باشیدن)اقامت داشتن: بودوباش داشتناقدام کردن: دستْ شور دادن/ دست و آستین بَرزدن/ دست و آستین را بَردادن/ دست و آستینَه بلند کردن/ بَه روی دِست گرفتناقدام کردن: گام برداشتن (← دهخـ)اکثرِ: بیشترینَه/ بیشترینِاُکِی!: درست استاما: بازاما و اگر: اگرمگر (دهخـ← مگر)امتحان تاریخی خود را دادن: از آزمونِ زمان بیرون شدنامکانات مهیا گشتن: زمینَه برابر شدنامورات مادی کسی به گونهای گذشتن: گذارَۀ زندَهگی ( ِکسی) شدنانتظام: سَر و سِرشتَهانتها (برنامه): بیخانحراف: بیراهی (← دهخـ)/ کجراه/ کجراهی/ کجرَوی (← دهخـ)انحنا: خَمی (← دهخـ)/ کَجْگَردِشیانسانیت: آدمگریانشاالله که: باشَه کهاَنعام: بخشش (← دهخـ)/ بخشِشیاوباش: لُچَک (دهخـ← لچ)اهمیت ندادن: سادَه گرفتنای والله!: دستخوشایدهای به ذهن کسی رسیدن: گپِ نَو گشتن (در کلَۀ کسی)با اشاره فهماندن: دور انداختنبا حضور دل: بَه دلِ خودبا روحیۀ زیاد: دلبالابا کسی مدارا کردن (با کسی): گذارَه کردن (با کسی)با لطف: مهربانانَه (دهخـ← مهربانی)با نیت خوب: از دلِ پاکبا وجودِ: با بودنِبادرایت: باسَنجِشباریکی: ظرافت (← دهخـ)باسواد: خوانِندَه (← دهخـ)باعث ارتقا (ی کسی) شدن: کَشیدن (کسی رَ)باعث خجالت: شرمناکبالاجبار: سَرزوریبالغ: پُختَه (← دهخـ)باوقار (آدم): گِرَنگ/ گَرَنگبحبوحه: گرماگرم (← دهخـ)بخیه: کوک / kōk/بد مطرح کردن: کج بریدنبداخلاقی: پیشانیترشیبدشانسی: بدبختی (← دهخـ)بدعادت: بدآموختبدون تعمق: بیسنجش (دهخـ← سنجیدن سخن)بدیمن بودن: شگون خوب نداشتنبر اساسِ: بَه بنیادِبر طبقِ: بَر بُنیادِ/ برابرِبرطرف کردن: دور ساختن (دهخـ← دور کردن)برعکس: سرچپه / sar-čap-a/برقرار شدن تماس (تلفن): رُخ شدنبرملا گشتن: رونَما شدنبطالت: بربادیبعد: باز (← دهخـ)/ بادبعداً: باز/ پسان / pas-ān/بعدازظهر: باز از چاشت (دهخـ← چاشت)بعدی: دیگربعضی: برخی barx-ē //بکارت: دختری (← دهخـ)بنابراین: بازبنا کردن: آباد کردن (دهخـ← آباد کردن: عمارت، عمران)بنایی: گِلکاری (← دهخـ)بوی الرحمان کسی بلند شده بودن: آفتاب ( ِکسی) سرِ کوه بودنبه اختیار کسی بودن: بَه دل ( ِکسی) بودن بودنبه استهزا گرفتن: ریشخندی کردن (دهخـ← ریشخند کردن)به انحراف کشاندن: بَه بیراهَه بردنبه بعد: بَه بازبه تأخیر انداختن: پس انداختن (← دهخـ)به تعویق افتادن: پس افتادن (← دهخـ)به تعویق انداختن: پس انداختن (← دهخـ)/ دور پَرتیدنبه جریان افتادن: چالان شدنبه چه علت: از رویِ چیبه حرکت درآوردن: بَه شور آوُردنبه حساب آوردن: شمار کَردن (دهخـ← شمار کردن)به خاطر: از بودِ/ از بودَۀبه خاطر چه: از رویِ چیبه خاطر رضایت خدا: خدا را (← دهخـ)به دنیا آمدن: پَیدا شدنبه ذهن کسی رسیدن: دَ مغز ( ِکسی) آمدنبه سلیقۀ خود: بَه خوشِ خودبه شدت به سوی خود جذب کردن: گرفتنبه شکرانۀ: بَه پاسِبه شکل ضربدر: چَلیپاییبه شوق آمدن: دِلگرم شدن (← دهخـ)به صورتِ: در چِهرِۀبه صورت تازهای درآمدن: چِهرَۀ نَو گرفتنبه صورت دیگری درآوردن: بَه دیگر آوردنبه عیادت کسی رفتن: بَه پُرسان ( ِکسی) رفتنبه کنترل خود درآوردن: در دست خود آوُردنبه لطف خدا: مهربانیِ خدا (دهخـ← مهربانی)به مرحلۀ عمل نرسیدن: روی کاغذ ماندنبه نسبتِ: بَه پَیمانَۀبه نظرِ: بَه باورِبهمقصودنرسیده: ناکامبه وجود آمدن: پَیدا آمدن (دهخـ← پیدا شدن/ دهخـ← آمدن)/ بَه میان آمدن/ پَیدا شدنبه وقوع پیوستن: راست شدنبهوقوعنپیوسته: ناشدَه (← دهخـ)بیادب: بَدرَوِش (پهلـ: duš-rawišn/ ← دهخـ)بیاساس: بیبنیادبیاعتقاد: بیباوربیتقصیر: بیگناه (← دهخـ)بیتوجه: بیپَروا (← دهخـ)بیحال: بیدَم (دهخـ← دم)بیحدوحساب: گَزاف (← دهخـ)بیخیال: بیپروابیرونق: بینمود (← دهخـ)/ بیدَمودودبیسبب: بیهیچ / bē-hēč/ bī-hīč/بیسواد: ناخوان (دهخـ← ناخوانا)بیعار: بیننگبیغیرت: بیننگ (← دهخـ)بیقراری نارامی: (دهخـ← نارام)بیمسئولیتی: بیپُرسانیبِینی و بینالله: خداراستی/ خداوراستیبیوقفه: یَکرنگپارک: باغپالتو: بالاپوش (← فرهنگ نظام)پررونق: پُرجَنبوجوشپررونق بودن: جوش بودنپز دادن: سوزنمایی / sōz-nemāy-ī/پلیدی: مُرداری (← دهخـ/ دهخـ← مردار)پلیسِ گشت: گَزمِه (← دهخـ)پودر: گَردَه (← دهخـ)تأسف: اَرمان (← دهخـ)/ افسوس (← دهخـ)تأسف خوردن: اَفسوس داشتن (← دهخـ)/ دست بَه دندان گزیدن/ هَیهَی کردن (دهخـ← هَی)تأمل: سنجشتبدیل کردن: بَه دیگر آوردنتجاوز: دستدَرازی (دهخـ)تجاوز کردن (به کسی): بَه دامن ( ِکسی) دست دَراز کردن/ دست انداختن (سرِ کسی)تجدید کردن: تازَه ساختن (← دهخـ)/ نَو ساختنتجدید گشتن: از سرْ نَو شدن (دهخـ← نوش شدن)تجلیل به عمل آمدن: بزرگداشت شدنتحصیلکرده: خواندَهتحمل کردن: برداشت کردن (دهخـ← برداشت)تحمل: برداشت/ ورداشت (← دهخـ)تحمیل کردن: بار کردن (← دهخـ)تخطی کردن: پای خودَ کج ماندن (دهخـ← ماندن)تخفیف: کاهِش (دهخـ/ پهلـ: kāhišn)تخفیف حاصل شدن: کاهش آمدنتخفیف دادن: کاهَش آوُردنتخمین: سنجشتخمین زدن: بَرآوُردنتدارک: آمادَگی/ آمادَهگیری (← دهخـ)تدارکات: آمادَگی/ آمادَهگیری (← دهخـ)تردید: دودلِهگی (دهخـ← دودلهشدگی)/ دل زدنترک کردن: یَکسو ماندن (دهخـ← ماندن)/ از سر ( ِخود) پس کردنصیفیجات: تَرکاریتَرَنگ: ساعت: شصت دقیقهترور: هِراس/ هِراسافکنیتروریستی: هِراساَفکنانَهتزریق: پیشْکاری/ پیچْکاریتسکین یافتن: آرام کردن (پزشکی)تسلیم شدن: گردن ماندن (دهخـ← گردن نهادن/ دهخـ← ماندن)تسلیم کردن: سُپاردن (← دهخـ)تشویش داشتن: رَی زدن/ سَودا زدن (دهخـ← سودا)تشویش ذهنی: سَوداتشویش کردن: دغدغَه کردن (دهخـ← دغدغه)/ دل زدنتصاحب کردن: از خودْ ساختنتصادم پیدا کردن (با مین): برابر شدنتصمیم: دل (← دهخـ)تصویب کردن: پِسند کردنتطبیق دادن: برابر کردن (دهخـ← برابر کردن)تطبیق داشتن: سَرخوردنتعارف کردن (چیزی را): پیش کردنتعطیل: پَرچَوتعفن: بویناکیتعمق کردن: سر در گریبان خود کردنتعویذ: بلاگَردان (← دهخـ)تعویض: آلِش (← دهخـ)تغذیه: خوراکهتغییر دادن: گرداندنتغییرکردن: گشتن (← دهخـ/ پهلـ: gaštan)تفتیش خانه: خانَهپالی (دهخـ← پالیدن)تفتیش کردن: پالیدن (← دهخـ)||تفحص: کُنجوکاوتقدیم: پیشکَش (← دهخـ)تقدم داشتن: پیش (از چیزی) بودنتقدیم کردن: پیش کردن (← دهخـ)تقدیم کردن (به کسی): سُپُردن/ پیشکَش کردنتقلب کردن: آب در شیر انداختنتقلب: نادرستی (← دهخـ)/ فِریبکاریتقلبی: ساختَگی (← دهخـ)تکمیل کردن: پوره کردنتلف شدن: از پایْ افتیدن (گاو/ دهخـ← اُفتیدن)تلقی شدن: گفتَه شدن/ خوانده شدن (دهخـ← خواندن)تلقی کردن: شُمردن (← دهخـ)/ گرفتنتمدید کردن: نو کردنتمسخر: ریشخندی (← دهخـ)تمنا داشتن (از کسی): آرزومند بودن (از کسی)تمهیدات: آمادَگی (← دهخـ)تنقلات: چاشنی (← دهخـ)توافق: جورآمدتوافق کردن: جور آمدن (دهخـ← آمدن)توجه: پَروا (← دهخـ)توجه کردن: هوش داشتن (← دهخـ)/ هوش کردنتوصیه: سفارِشتوضیح: رَوشنی/ روشنگری/ روشنایی rōšnā-yī /rūšnā-yī //توضیح دادن: رَوشنی انداختن (دهخـ← روشن کردن)توطئه کردن: راهجوری داشتن/ دامشانیتولرانت: شکیبا (← دهخـ)تولرانس: شکیبایی (← دهخـ)تهدید کردن (کسی را): دندانخایی کردن (سر کسی) (دهخـ← خاییدن)تهیه: فراهمآوریثبات قدم داشتن: اِستاد بودن/ ایستاد بودنثلث: یکبرسه / yak-bar-sē/جاری (خون): چالانجاری: رَوان؛ نمونه: سال روان (دهخـ← روان)جالب: دِلچسپجاهل: گول (← دهخـ)جبران کردن: پوره کردن / pūra kard-an/جریان و قضیه: داستان (← دهخـ)جریان پیدا کردن: گشتنجریان داشتن: چالان بودنجریان نداشتن: ناچَلیدن (دهخـ← چلیدن)جریمه : تاوان (دهخـ)جزء (قرآن): پارَهجزا: پاداشت (← دهخـ)جسم (آدم): سروجانجعل کردن: ساختن (← دهخـ)جعلی: ساختَه (← دهخـ)/ ساختَهشدَهجفاکار: ستمگارجُک: فَکاهیجلادهنده: رَوشنگر (← دهخـ)جلد (تفنگ/ کارد/ بالشت/ نوار/ دندان/ آدامس/ کارد/ بالشت/ نوار/ دندان/ آدامس/ سیم برق) پوش/ پُشجلد کردن (کتاب): پوش کردنجلو: پیشِ روی / pēš-e rōy/جلوه بخشیدن: نَمود دادن (دهخـ← نمود)جلوه دادن: پرداخت دادن/ پرداز دادن (دهخـ← پرداخت)جلوه کردن: چِهرِه کردنجلویِ: پیشِجلویِ: دمِ رویِجن داشتن: گَرَنگ بودنجواهرات: گانَهجهانیْ سپاس کردن: یک دنیا تشکر کردنجهیزیه: چیزجیببر: کیسَهبُر (← دهخـ)جیوه: سیماب (← دهخـ)چارگوشَه: مربع (← دهخـ)چراغقوه: چراغدِستی (← دهخـ)حاتمبخشی: شاهْبخشیحاد (وضعیت) : : نازُکحاشیه: کَنارَه (← دهخـ)حاصل شدن: پَیدا شدن/ خیزیدن/ دِستْیاب شدن (← دهخـ)حاصل کردن: برداشت کردن (دهخـ← برداشتن حاصل)حاضرجواب: تیززُبانحاضرجوابی: زُبانبازی/ زباندرازیحال دادن (موسیقی/ غذا): فاریدنحال و حوصله نداشتن: دَ خوی نبودن dar xōy na-būdan //حالت تهوع پیدا کردن: دلْ بد شدنحامی: پشتیبان / pušt-ī-bān/حتی: تاحداقلِ مسکن: سَرپناهیحداقل: کمازکم/ کَمَشحرارت: تَف (← دهخـ)حرف خود را عوض کردن: از گپ گشتنحساس (وقت): باریکحساس: نازُک (← دهخـ)/ نازکدلحسرت: اَرمان (← دهخـ)حضور: بودنحفاری: کَندَنْکاریحفاریکننده: کَندنْکارحفاظت کردن: گزمَه کردن (دهخـ← گزمه)حفظ شدن: از یاد شدنحفظ کردن: از یادْ کردنحقوقدان: قانوندان (← دهخـ)حکاک: کَندنْکارحکاکی: کَندَنْکاریحل شدن (نمک در آب): آب شدنحل شدن )مشکل(: گُشایش پَیدا شدن (دهخـ← گشایش)حلالی طلبیدن: بخشش گرفتنحلزون: گَوَک (جانور)حلقه: چله / čela/حماقت: لَودَگی /lawdag-ī / (دهخـ← لوده)حمام آفتاب گرفتن: آفتاب دادنحمایت: پشتی / ī-/puštالحمدالله: مهربانی خداست (معمولاً پاسخ احوالپرسی/ دهخـ← مهربانی)حمل بار: بارْچالانی / /bār-čāl-ān-īحواس: هوشحواسپرت: هوشْپَرَکحواس (خود را) جمع کردن: هوش کردن/ هوش ( ِخودَ) دَ سر گرفتن/ هوش خودَ گرفتنحواس خود را روی چیزی متمرکز کردن: هوش خودَ سون ( ِچیزی) گرفتنحواس ( ِ کسی را) پرت کردن: پریشان ساختن (کسی رَ)حوصله: شیمَهحوله: دستْپاک/ دِسپاکحولۀ حمام: جانْپاک (دهخـ← جان)حولۀ صورت: روپاک (← دهخـ)حیف و میل: تَرتوفَرتخارجی: بیرونی (← دهخـ/ پهلـ: kībērūn)خاطر: دل (← دهخـ)خاطرات: یادها (دهخـ← یاد)خاطر مشوش داشتن: دلْ پریشان داشتنخاطره: یاد (← دهخـ)خال حکم (ورقبازی): رنگخجالت کشیدن: سر ( ِکسی) خم شدن/ شرم خوردنخدا نصیبتان نکند: خدا نشان ندَه (دعا)خروج: بیرونرفتخسارت: تاوان (← دهخـ)خسارت دیدن: تاوانی شدن (دهخـ← تاوان)خست ورزیدن: سختی کردن (دهخـ← سخت)خسوف: مهتابگرفتکی (دهخـ← مهتاب)خسوف شدن: مهتاب را سایَه گرفتن (دهخـ← مهتاب)خسیس (← دهخـ)خشن: زمخت (← دهخـ)خشونت: درشتی (← دهخـ)خفقان شدید حاکم بودن: کَلَۀ خودَ بالا آوردَه نتُوانستنخلاف کردن: بیراهی کردن (دهخـ← بیراه)خلق شدن: پَیدا شدنخلل وارد کردن: سنگ انداختن (← دهخـ)خلیفه: جاینشین (← دهخـ)خوششانس: خوشبخت (← دهخـ)خوشمعامله: خوشْسوَدا (← دهخـ)خیاط: کالادوز (دهخـ← کالا)خیالاتی: سَوداییخیر پیش: پیشِ رویتان خوبیخیلی عالی و بینقص: گُلوگلزارخیلی عزیز: بازارِ قند (خطاب)/ بازارِ گل (خطاب)داخل کردن: درون کردنداوطلب شدن: دست ( ِکسی) بالا شدندایر کردن: سرِ پا اِستاد کردندایر نگه داشتن: سرِ پا نگاه داشتندباغی: چرمسازی (← دهخـ)/ چَلَنگریدر رویاهای طلایی بودن: خواب زرین دیدندر رویاهای کمونیستی بودن: خوابای سرخ دیدن (سیاست)در صلح و صفا: بَه خوبیدر ضمنِ: در لابَلایِ/ در لایِ/ لابَلایِدر طولِ: در دَرازایِدر مقایسه با: بَه پَیمانَۀدر واقع: براستی (← دهخـ)در وهلۀ ثانی: بارِ دومدرج کردن (نوشتهای را در جریدهای): گرفتندعوا: جنگ (← دهخـ)دعوامرافعه: دَنگَلَهدعوای جزئی: زَدَنَکدعوای لفظی: جنگِ زَبانی (دهخـ← جنگ).دفعه: دِست/ گَشتدفن کردن: گور کردن (← دهخـ)دقیق: باریک (← دهخـ)/ باریکبین (← دهخـ)دمدمی/ دمدمیمزاج: دوشودل / du-šaw-del/دوام: پایَهداریدیش: بشقاب، کاسه (انگلـ: dish)ذاتی: خداداد (← دهخـ)ذکر: یادآوری (← دهخـ)ذکر کردن: یاد کردن (دهخـ← یاد کردن)/ یادآوری کردنذوق کردن: دل ( ِکسی) جوش زدنرابطه: بستَگی (دهخـ← بستگی)راهورسم: راه (← دهخـ)رأی: رای rāy // (← دهخـ)رحم: زیرایِ دل (در زبان زنان)ردّ شدن (در امتحان): ناکام ماندنردّی (در امتحان): ناکامیرشوه دادن: شکم دادن (دهخـ← شَکم)رضایت: خوشی (← دهخـ)رطوبت: تَریونمی (دهخـ← تری/ دهخـ← نمی)رفوزه: ناکامرقابت: همچشمی (← دهخـ)رقص: بازیرمضان: ماهِ روزَه (← دهخـ)رواج و اعتبار نداشتن (پول/ سکه/ گواهینامه): ناچَلیدن (دهخـ← چَلیدن)رونق: رنگورخ/ آبورنگ/ رنگینی (دهخـ← رنگین)رونق اقتصادی: بازاررونق بخشیدن: رنگین ساختن (چیزی رَ) (دهخـ← رنگین کردن)رونق یافتن: رنگورخ گرفتنرهن: گرو (← دهخـ)زبان (کسی) قاصر بودن: زُبان ( ِکسی) خُردی کردنزحمت کشیدن: خواری داشتنزحمت: خواریزکام: ریزِش (← دهخـ)زیاد شدن: بسیار شدنزیپ: زنجیرژست آمدن: ساختن (خودَ)سازمان تغذیۀ جهانی: سازمان خوراکۀ جهانساکنِ جایی: باشِندَه (← دهخـ)سالن انتظار: پایوازخانَهسبقت گرفتن: پیشی جستن (← دهخـ)/ پیشَکان زدنسبیل: بُروت (← دهخـ)سجاده: جایْنماز/ جایْنمازی (دهخـ← جانماز)سحرخیزی: پِگَهخیزیسدّ: بندسروصدا: دَنگْدَنگ (← دهخـ)سرووضع: سروپای / sar-o-pāy/سطحی: رویکی / rōy-ak-ī/سقف دهان: کامِ بالا (دهخـ← کام)سکوت: خاموشی xāmōš-ī // آرامی/ خموشی (← دهخـ)سمّشناسی: زهرشناسیسمّی: زَهریسوء تغذیه: کمخوراکیسهم کسی از چیزی: رَسَد (← دهخـ)سهولت: آسانیشانس آوردن: بختْ یاری کردنشانس: خوشبختیشایع گشتن: آوازَه شدنشایعه پراکندن: آوازه انداختن (دهخـ← آوازه)شایعه: آوازَه (← دهخـ)/ آوازَه و دروازَه (دهخـ← آوازه)/ شُکشُک/ شُکشُکیشجاعت: دلیریشدت (باران): زور zōr //شدّت گرفتن (بیماری): زور شدنشدت گرفتن: زور کردن (← دهخـ)شدید: زورآورشر به پا کردن: آتِش بَه خانَۀ زنبور زدنشعر: سرودشفاهی: زُبانی (دهخـ← زَبانی)شفیع: رویدارشک کردن: دودِلَه شدن (← دهخـ)/ دل زدنشوق زیاد داشتن: تپیدن (دهخـ)شیک: خوشنِما (لوازم خانه)شیمی: کیمیا (← دهخـ)شیمیمسیت: کیمیادان (دهخـ← کیمیا)صاحب شدن: از آنِ خود کَردن/ از خودْ کردنصاحبمرده: مَردَهدارصادق: راستَک/ راستْکار (← دهخـ)صبحانه خوردن: ناشْتا کردنصبحانه: ناشْتا/ چاشتصبر کردن: باشیدن (دهخـ← باشیدن: توقف کردن)صبور: شکیبا (← دهخـ)صحیحوسالم: سَرْدرستصدا درآوردن: آواز کَشیدنصرف (دستور زبان): گَردانصرف کردن (دستور زبان): گَردان کردنصفرا: زَردَه (← دهخـ/ پهلـ: zahrak)صلیب: چَلیپا (← دهخـ)صورت: دیدار (← دهخـ)صورت بخشیدن (به کار): چِهره دادنضایع شدن: بربادیضایعشده: برباد (← دهخـ)ضربالمثل: مَتَلضربدر: چَلیپا (← دهخـ)ضربه: وارضربه زدن: وار کردنضروری: دَرکار (دهخـ ← بکار)/ بَکار (← دهخـ)ضروری بودن: کار بودن (دهخـ← بهکار بودن)ضعف جسمانی: کمشیمَگیضعیفه: سیاسَر (تحقیرآمیز)ضمّه: پیش / /pēš پیشطاق زدن: آلِش کردن (دهخـ← آلش)طبق: تَبَنگطحال: سپُرزَه (دهخـ← سپرز/ پهلـ: spurz)طرفدار: پشتیبان / pušt-ī-bān/ (سیاست)طرفداری کردن (از کسی): پُشتی ( ِکسی رَ) کردنطرفداری: پشتی/ ī-/pušt (پهلـ: (puštīhطلوع کردن: آفتاب برآمدن (دهخـ← برآمدن)طلوع: آفتاب برآمدن (دهخـ← آفتاب/ دهخـ← برآمدن)طول: دَرازی (← دهخـ)طولانی: دَراز (← دهخـ)/ دیرطول کشیدن: دیر شدن (← دهخـ)طولانی کردن: کَشال دادن (دهخـ← کشاله)ظاهر: رونَماظاهر شدن: رونَما شدنظرافت و نزاکت: نازنینی (← دهخـ)ظریف: نازُک (← دهخـ)/ باریک (← دهخـ)ظهر: چاشت (← دهخـ)/ چاشتِ روز/ پیشین (← دهخـ)ظهور کردن: بَرآمدن (← دهخـ)ظهور یافتن: رونَما شدنعابر: راهگذر (← دهخـ)عادت کردن: آمُختَه شدن (دهخـ← آمخته)/ آموختنعادی: آموختَهعازم: رَوان (دهخـ← روان)عازم بودن: راهی بودن (دهخـ← راهی)عاشق: گرفتار (← دهخـ)عاشقی: گرفتاری (دهخـ← گرفتار)عاقبت: انجام (← دهخـ)عجله کردن: زود بودنعدم موفقیت: ناکامی (← دهخـ)عرض: بَر (← دهخـ)عریض: بَردار (دهخـ← بر)عزل شدن: سُبُکدوش شدن (دهخـ← سبکدوش)عزل: سُبُکدوشی (دهخـ← سبکدوش)/ برکناری (← دهخـ)عزمْ جزم کردن: کمرَ بستَه کردن (دهخـ← کمر بستن)عزیز: شیرین (← دهخـ)عزیزم: بازار گل من (خطاب)/ بازارِ من (خطاب)/ جانِ من (خطاب)/ قندِ گُلِم (دهخـ← گل)عسلی (تخممرغ): نیمبند (← دهخـ)عشا (نماز): خفتن: (← دهخـ)عصاره (میوه): شیرَهعصبانی: جگرخونعصبانیت: جگرخونیعصر شدن: دیگرَکی شدن (دهخـ← نماز دیگر)عصر: دیگر (دهخـ← نماز دیگر)عقب افتادن (ساعت): پس ماندنعقب افتادن: پسمان شدنعقب رفتن: پس گشتنعقبافتادگی: پَسمانیعقبافتادگی (پرداخت پول): پَسمانعقبافتاده: پسماندَه (← دهخـ)عقبعقبکی: پَسَکیعقبنشینی کردن: پس شِستن/ پَسجَستنعقداللسان شدن (علوم غریبه): زُبانگویی ( ِکسی) بسته شدنعقده: کوفتِ دل (دهخـ← کوفت)علاج پیدا کردن: چارَه شدن (← دهخـ)علاقمند (هنرمند/ رشته): خوشْدارعلاقه: دِلچسبی/ دِلچسپی (دهخـ← دلچسب)علاقه داشتن: دلچسپی داشتنعلت اصلی مسئله: سرِ کَلاوَهعلناً: آشکارا (پهلـ.: āškārīhā)عمداً: به دستَه (دهخـ← دستی)/ دیدَه و دانِستَهعمل: کِرتَهعمله: مَزدور (دهخـ← مُزدور)عمو: کاکا (← دهخـ)عناد: بدبینی/ بدبینشیعود (بیماری): برگشتعودتکننده: بازگشتْکنِندَهعوض شدن: دیگر شدن (دهخـ← دیگر شدن)عوض کردن: آلِش (← دهخـ)/ گرداندنغرامت: تاوان (← دهخـ)غروب: آفتاب نشستن (دهخـ← آفتاب)/ آفتابْنِشست (دهخـ← آفتاب)غریب: بیگانَه (← دهخـ)غواص آببازغیبت: بدگویی ( دهخـ)/ پشتِسرگویی/ گپگوییغیراکتسابی: خداداد (← دهخـ)غیرعلنی بودن: پشتِ پردَه بودنغیرمجاز: نارَوا (← دهخـ)غیرممکن: ناشُد (دهخـ← ناشدن)/ ناشدنی (← دهخـ)غیره و غیره: دیگر و دیگرفاصله: دوری (← دهخـ/ پهلـ: dūrī)فاصله گرفتن: دوری گرفتن (دهخـ← دوری گزیدن)فاضلاب: پسآب/ پَساوَهفدایی: سرسپردَهفِر اجاقگاز: داشفراق: دوری (← دهخـ)فرصت: روز (← دهخـ)فرصت دادن: وار دادنفرصت را از دست دادن: روز خودَ گم کردنفرصت شغلی: جایِ کارفرقی نداشتن: برابر بودنفعله: مَزدور (دهخـ← مُزدور)فکر و خیال: سَروسَودا (دهخـ← سودا)فکر و ذکر: سَودافوت کردن: گذشتن (← دهخـ/ پهلـ: vitaštan)فوراً: دِستی/ رَوفهمیدن: دانِستن (← دهخـ)فهمیده: دانستَه (آدم/ ← دهخـ)قائممقام: جاینشین (← دهخـ)قاتل: خونْکارقاطعیت: بُرِش (← دهخـ)قبلاً: پیشترک pēš-tar-ak //قحطی بودن: دمبِ موش سَفید نشدنقدرت: شیمهقرائت: خوانِشقرائت کردن: بَه خوانِش گرفتنقرعه: پِشْک (← دهخـ)قرمز: سرخقرمز به نظر آمدن (چشم): سرخ زدنقصور کردن: کمرَسی کردنقضیه: داستان (← دهخـ)قطع کردن: سُکْلاندن/ بُسکُلیدن/ سُکلیدن (دهخـ← سِکُلیدن)قطعه: پُرزَهقلاب: چَنگَک (← دهخـ)قلاب ماهیگیری: چَنگَکِ ماهیقلب: دل (← دهخـ)قلباً: ازْ دلقلیان: چلم elam čelem /č (دهخـ← چَلَم)قوت لایموت: یَک لبِ نانقوس برداشتن: کمانی شدن (دهخـ← کمانی)قول: زبان (دهخـ← زبان دادن)قول دادن: زُبان دادن (← دهخـ)/ زُبان کردنقوی: زورآور (← دهخـ)قیاس معالفارق: دِه کجا و دَرختا کجا (منطق)قیافتاً: از چِهرِهقیافه گرفتن: پیشانیْ ترش کردن/ چِهرِه (ۀ خودَ) کَشیدنکاپوت: پُقانَهکاسبی: دکانْداری (← دهخـ)کامل: پورَه (پهلـ: pur/ ← دهخـ)کاملاً: پورَه (پهلـ: pur/ ← دهخـ)کامل شدن: بود شدنکاندم: پُقانَهکبریت: گوگرد (← دهخـ)کثیف: ناپاک (← دهخـ)کسب کردن: از آنِ خود ساختنکفایت کردن: بس کردن، (← دهخـ)کلیه: گُردَه (← دهخـ)کمپین کردن: شمشیر زدنکمک: دستگیری (← دهخـ)کنایهآمیز: پالودار (دهخـ← سخن پهلودار)کُندم: پُقانَهکنترل خود را از دست ندادن: گرفتن (خودَ)کوچْکَشی: اسبابکشی (دهخـ← کوچ کردن)گل محمدی: گُلِ گلاب (← دهخـ)گیومه: ناخُنَکلازم: دَرکار (دهخـ ← بکار)/ بَکار (← دهخـ)لازم بودن: کار بودن (دهخـ← بهکار بودن)لازم داشتن: به کار داشتنلازم شدن: کار شدن (دهخـ← به کار بودن)لاک: رنگِ ناخن (آرایش)لباس: جامَه (← دهخـ/ پهلـ: jāmak)لباسفروشی: رختفروشیلذت: خوشی (← دهخـ)/ مزَه (← دهخـ)لطافت: نرمی (← دهخـ)/ نازُکی (← دهخـ)لطف: مهربانی (← دهخـ)/ نَوازِش (← دهخـ)لطف داشتن: مهربان بودن (دهخـ← مهربان/ بیشتر به گونۀ «مهربان استید» گفته میشود.)لطف کردن: نوازش دادن (دهخـ← نوازش)لطف کنید! (امر) : مهربانی!لطف کنید! (بسیار مؤدبانه): مهربانی بفرمایین (دهخـ← مهربانی)لطیف: نازُک (← دهخـ)لطیفه: فَکاهیلمیزرع: خارَه (←دهخـ)لوازم آرایش: سامانِ آرایش (دهخـ← سامان)لوازم یدکی: پُرزَهلوازم: سامان (← دهخـ)مؤنث: زنزاد (کمی تحقیرآمیز/ دهخـ← زاد)ماجرا: سرگذشت (← دهخـ)/ سخنمارک (کالا): نشانَهمال: داشتَه (← دهخـ)مال خود کردن: از آنِ خود ساختن/ از خودْ ساختنمال (ِ کسی) شدن: از (کسی) شدنمانع (ِ کسی) گشتن: خارِ سرِ راه شدنماهر: زِبَردست (← دهخـ)مبارزه کردن: شمشیر زدنمبتدی: نَوکار (← دهخـ)مبتذل: بازاری (← دهخـ)مبتلا: سردُچارمبصر کلاس: کِفتانمتأسف شدن: افسوس کردن (دهخـ← افسوس)متحد شدن: یَک مُشت شدن/ دست بَه هم دادن/ دست خود را یَکی کردن/ دست دادن (با هم/ همراهِ هم)/ یَکْآواز شدن (دهخـ← همآواز)/ یَکجا شدن/ یَکدِست شدن ، (دهخـ← یکدست)متحد کردن: بَه هم آوُردنمترجم: تَرجُمان (← دهخـ/ پهلـ: targamān)متصل: پَیوستَه (← دهخـ/ پهلـ: patvastak)متصل بودن: پیوست شدنمتعادل (دما): برابرمتعفن: بویناک (← دهخـ)متفق: یَکدِل (← دهخـ)متقلب: فِریبکار (← دهخـ)/ ساختَهکارمتورم: بادی (دهخـ← باد)متوقف شدن: بازماندن (← دهخـ)متوقف شدن: بند ماندنمتوقف کردن (موزیک): بند کردنمثانۀ جانور: پُقانَهمجبوراً: سَرزوریمجدداً: نو / naw/ (← دهخـ)مجرب: پُختَهکارمجسمه: پَیکرَهمجسمهساز: پَیکرتراش (← دهخـ)محاصره: کمربندیمحافظت: پیره /payra / (دهخـ← پهره)/ هوشوانیمحبت: دوستی (← دهخـ/ پهلـ: dōstīh)محتوا: داشتَه (← دهخـ)محتویات: داشتَههامحرقه (بیماری): تب کلانمحروم شدن (از چیزی): بازماندن (← دهخـ)محروم ماندن: دور ماندن/ پس ماندنمحسود: خارِ چشممحصول (کشاورزی): پَیداوارمحصول زراعی: کِشت (← دهخـ)محکم: استوار ostvār /estevār /ustovār //محکم: شَخمحکمکاری: پُختَهکاریمحله: گُذرمحلی: گذریمختصرمفید: یَکیوپُختَهمخفیانه: در زیرِ پردَهمدّ (دریا/ رود): آبخیزیمداخله: دستدَرازی/ دستاندازیمداخله کردن: دِست زدنمدال: گردنآویزمدفون شدن: زیرِ خاک گردیدنمذکر (آدم): مَردینَه (← دهخـ)مراجع: پایوازمراجعهکننده: پایوازمراعات (ِ کسی را) کردن: چِهرِه (ۀ کسی) رَ دیدنمراقبت کردن: نگاه کردن (← دهخـ)مراقبت و محافظت (راه): بازنگهداریمربوط دانستن (به خود): گرفتن (دَ خود)مردد: دودله du-del-a // (← دهخـ)مردود: ناکاممرض جسمانی: تندردی (پزشکی)مرفه: خوبْگذارَهمرهم: تَربند (← دهخـ)مزاحم و مخل: (توهینآمیز)زَخِ بلوطمزنّه کردن: انداز کردنمسئولیت به عهده گرفتن: گردن خودَ بِستَه کردنمستأجر: کرایهنشینمستقیم: راست (← دهخـ)مستقیماً: راست/ راستْراستمسخرهبازی: ریشخندیمسدود گشتن (خیابان/ رگ): بَند شدنمسموم: زهرآلود زهرناک (← دهخـ/ پهلـ: zahrōmand)/ زهرآگین/ زهرآلود/ زهردار (← دهخـ)مشاهدات عینی: چشمدیدهامشغول: کَلاوَنگمشوش: سَوداییمشهور: نامی (← دهخـ)مشهور بودن: نام داشتن (دهخـ← نام)مصاحبه: گفتوشنود/ گفتوشنید (← دهخـ)مصادف شدن: برابر شدنمصرّ: پافشارمصرع: پارَه (شعر)مصرف کردن (دارو را): گرفتنمصمم نبودن: دل ( ِکسی) خام بودنمصنوعی: ساختَه (← دهخـ)/ ساختَگیمضایقه کردن: کمی آمدن/ کمی شدنمضطرب شدن: سرخوزرد ساختن (خودَ)مطابقِ: برابرِمطابق با: برابر بامطابق با خواست کسی بودن: بَه دل ( ِکسی) بودن بودنمطابق با قانون (حقوق): قانونمندمطابق بودن: سَر خوردنمطالبه: خواست (← دهخـ)مطالعه: خوانِشمطبوع افتادن (موسیقی/ غذا): فاریدنمطرح شدن: در مَیدان اَفتیدن (دهخـ← اُفتیدن)مطرح شدن (موضوعی): گپ ( ِچیزی) بالا شدن (دهخـ← گپ)مطرح کردن: در مَیدان پَرتیدنمطلب: سخنمطلب اصلی صحبت را شروع کردن: سَرِ گپ آمدنمطمئن: دلپُرمطمئن بودن: باور داشتن (← دهخـ)/ دل ( ِکسی) پُر بودنمطهر: نمازی (← دهخـ)معافیت: بَخشودَگی (دهخـ← بخشودگی)معاند: بدبینمعاون اول: دستِ راستمعتبر (آدم) : رویدارمعتقد: باورمندمعدومالاثر: ناپدید (← دهخـ)معدومالأثر بودن: گُم بودنمعذرت: بخششمعرفی کردن: آشنایی بخشیدن/ شِناختاندنمعرکه: هَنگامَه (← دهخـ)معزول شدن: پسِ کلاه خود رفتنمعزول کردن (کسی را): از کار کشیدنمعطل: پَرچَومعقول بودن: بَه سُر برابر بودنمعلوم شدن: پَیدا شدن (← دهخـ)معمولاً: بیشترینَهمعمولی (آدم): سادَه و پیادَه (دهخـ← پیاده)مفتخر: رویْسرخ (دهخـ← سرخروی)مقام عالی: بالاجایمقاومت: پایَهداریمقایسه: سنجش (← دهخـ)مقایسه کردن: برابر کردن (دهخـ← برابر کردن)/ برابری کردن/ سَر دادنمقدار زیادی (از چیزی): یَک دامن (دهخـ← یک دامن اشک ریختن)مقصر: گُناکار (دهخـ← گنا/ دهخـ← گناهکار)/ گناهدار/ گناهکار (← دهخـ)/ گنهگارمقصود: دل (← دهخـ)مقعد: بُن (← دهخـ)مقیاس: پَیمانَه (← دهخـ)مقیم: باشِندَه (← دهخـ)مقیم بودن (در جایی): جاگزین بودنمکانیک: بستَهکارملاقات حضوری کردن: از نزدیک دیدنممتاز: بالانشین (← دهخـ)ممتد: کَشالممکن: شُدممکن نبودن: شُد نداشتن/ شُد نشدنمناسب کسی بودن: زیبیدنمناسب: بَجا (← دهخـ)مناسبت: پَیوند (← فهرست ولف)منافقانه: ساختَگیمنبع: چشمه (← دهخـ)منحرف: بدراه (دهخـ← بدراه)/ بد و بیراه (آدم)منحرف بودن: کجراهیمنحرف شدن: بیراهی کردن (دهخـ← بیراه گردانیدن)/ بیراهَه رفتن/ بَه بد را رفتن/ بَه بیراهَه رفتن/ کج شدنمنصرف ساختن : گرداندنمنطبق: برابرمنظور: دل (← دهخـ)/ گپِ دلمنفجر شدن: کَفیدن (← دهخـ)منفور: خارِ چشمموات (زمین): خوارَهمواجهه: سردُچارمواد غذایی خوراکهمواظب بودن: هوش کردن/ دیدنمواظب ( ِخود) بودن: هوش ( ِخودَ) دَ سر گرفتنموجود زنده: زندَهجان/ جُمبِندَهمورد علاقه: دِلچسپ (دهخـ← دلچسب)مورد مؤاخذه قرار گرفتن: پُرسان شدنمورد نفرت: خارِ چشمموضوع: سخنموفق: کامگار (← دهخـ)موقت: گذریمونتاژ: بستَهکاریمونتاژ کردن (فیلم): پَیوند کردنمونتاژکننده: بستَهکارمهلت دادن: وار دادنمهم بودن: ارزش داشتنناجایز: نارَوا (← دهخـ)نادر: کمْیافتناراحت: آزردَه (← دهخـ)/ دِلْآزردَه (← دهخـ)ناراحت شدن: کَفیدنناراحت کردن: دِلْآزردَه ساختن (دهخـ← دلآزرده)نارضایتی: ناخوشْآییناظر: بالابینناموفق: ناکام (← دهخـ)نبش قبر: کاوُش (دهخـ← کاوِش)نتیجه: انجام (پهلـ.: anjāmiš)نجاست: مُرداری (← دهخـ)نشریه: جَریدَه (← دهخـ)نصب کردن (توری به پنجره): بند کردننصف کردن: نیم کردننصیب: بَخچنظارت: بالابینینظافت: پاککاری/ پاکارینظر: نَگاه (دهخـ← نِگاه)/ راه (← دهخـ)نفخ معده: دَمِش (← دهخـ)نقاشی: رنگکاری (← دهخـ)نقرهای (رنگ): سیمابی (← دهخـ)نقصان: کَمبوت/ کمبودنقصان پیدا شدن: کمی آمدن/ کمی شدننقطهضعف کسی را تحریک کردن: بَه رگِ خواب ( ِکسی) نشتر زدننوبت: دِستنور: رَوشنی/ روشَنا (← دهخـ)/ روشنایی rōšnā-yī /rūšnā-yī // (دهخـ← رَوشَنایی)نوع: رنگنهار: چاشت (← دهخـ)واجب شدن: کار شدن (دهخـ← به کار بودن)وارد بودن (در کار): دِسترَسی داشتنواضح شدن: پَیدا شدنواضح کردن: آفتابی ساختنواقعاً که: راستی که (دهخـ← راستی)واقعاً: بَراستی/ راستیواقعه: پیشامدواقعیت امر: راستِ گپواقعیت: راستی (← دهخـ)/ راست (← دهخـ)واقعۀ اتفاقافتاده: شدنیواکس (کفش): رنگوجود: هستوبود (← دهخـ)وحشی: جنگلی (دهخـ)ورطه: گرداب (← دهخـ)ورید: سیاهرَگ (← دهخـ)وسع مالی داشتن: زور ( ِکسی) کَشیدنوسیله: افزار (← دهخـ)وصل کردن: بند کردنوصلت کردن: خویشی کردن (دهخـ← خویشی)وضعیت: روزوحال (دهخـ← حالوروز)وضعیت مادی ( ِکسی): روز و روزگاروضو: دَستْنَماز/ دِستْنِماز (← دهخـ)وضوح: روشنایی rōšnā-yī /rūšnā-yī //وظیفۀ کسی بودن: بَه (کسی) بودنوعده کردن: زبان دادن (← دهخـ)وعده: زبان (دهخـ← زبان دادن)وقت تلف کردن: روزگُمی داشتن (دهخـ← روز)/ روز خودَ گم کردنوقت عصر: دیگرَکی (دهخـ← نماز دیگر)وقت کسی را هدر دادن: روز ( ِکسی رَ) بیگا ساختن (دهخـ← بیگاه)هدر دادن: در آب انداختنهدر رفتن: بربادیهدف: نِشان (← دهخـ)/ نشانَههدیه کردن: بخشش کردنهلاکت: بربادیهلیکوپتر: چَرخَکیهمشکل بودن: چِهره دادنیرقان: زردی (بیماری/ ← دهخـ)یرقان نوع B (بیماری): زردیْسیابعضی وقتها: گاهْگاه (← دهخـ)یک دنیا تشکر: جهانیْ سپاس/ یَک جهان سِپاس