عربی فصیح(نوشتاری) و عامیانه (گفتاری)

زبان عربی بر مجموعه بسیاری از گویش‌ها و لهجه‌های مختلف دلالت می‌کند که به طور کلی به دو بخش تقسیم می‌شود: عربی فصیح یا نوشتاری یا کلاسیکعربی محاوره‌ای یا جلفی و یا دارجة و یا محلی در تمام کشورهای عربی ، زبان نوشتاری یا فصیح جهت تدریس در مدارس و نگارش کتاب‌ها و رسانه های نوشتاری به کار برده می‌شود. اما هر منطقه از دنیای عرب، گویش محلی خاص خود را دارد که گاه تفاوت‌های میان آنها به حدی است که عرب‌ها مجبور به تکلم به عربی کتابی با هم می‌شوند.مانند کویت و مراکش(مغرب) که تقریباً زبان گفتاری یکدیگر را نمی فهمند.  دلیل وجود تعدد گویش‌ها و لهجات در زبان عربی را تأثیر زبان‌های پیشین موجود در آن مناطق قبل از تسلط زبان عربی بر آن منطقه‌ها دانسته‌اند. مثلاً زبان مصر پیش از اسلام قِبطی بود بی سبب نیست که در انگلیسی به مصر می گویند Egypt  ویا زبان قدیم سوریه و لبنان سُریانی بود . خود اسم سوریه نیز از سُریانی گرفته شده است . در عراق از زبانهای سریانی ، اکدی ،آشوری(آسوری)و سایر زبانهای قدیم بین النهرین و نیز از فارسی واژگان بسیاری در گویش محلی وارد شده است . هر چند این امر تنها مختص زبان عامیانه نیست و در زبان نوشتاری نیز این مطلب صدق می کند . در حالت کلی عربی محاوره‌ای را به دو بخش خاورمیانه‌ای و مغربی تقسیم می‌کنند اما به طور دقیق تر عربی دارای ۴ گویش زیر است که هر کدام خود دارای گویش های متعددی است. عربی مصری عربی مغربی (شامل  گویش های: مراکشی، تونسی، الجزایری و...) عربی شرق مدیترانه یا همان شامات قدیم . (شامل گویش های : لبنانی، فلسطینی، و عرب زبانان غرب کشور اردن) در این گویش قاف به همزه تبدیل می شود .مثلاً ئال یعنی قالَ. عربی عراقی و یا خلیجی (شامل گویش های عراقی، کویتی، عربستان سعودی، عرب زبانان شرق سوریه، ساحل خلیج فارس از عراق تا کشور عمان و(استان خوزستان)در ایران به علاوه استان الشرقیه کشور عربستان سعودی...) ویژگی بارز این گویش تبدیل حرف قاف به گاف است . أگُــل لَــک  یعنی أقولُ لَـکَ از این میان عربی مصری به عنوان گویش محاوره‌ای زبان دوم مشترک بین تمام عرب زبانان به کار می‌رود.و دلیل آن وجود انبوه فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی و منابع عربی به این گویش است (مانند فارسی تهرانی که در بین فارسی زبانان ایران به عنون لهجه محاوره‌ای دوم به کار می‌رود.) تفاوت لهجه‌ها در گویش‌های عامیانه‌ زبان عربی در واژگان، دستور زبان و شیوه‌ تلفظ کلمات به‌ چشم می‌خورد. بیشترین تفاوت‌ها بین گویشهای غرب و شرق کشورهای عرب زبان وجود دارد برای نمونه‌(کویتی و مراکشی) در تفاوت‌های مربوط به‌ چگونگی تلفظ می‌توان به‌ چگونگی تلفظ حرف /ق/ اشاره‌ نمود که‌ در لهجه‌ بادیه‌ نشینان و عراقی‌ها /گ/، در لهجه‌ مصری و سوریه‌ /ء/ و در لهجه‌ فلسطینی /ک/ تلفظ می‌شود. ویا چگونگی تلفظ /ج/ که‌ در لهجه‌ مصری /گ/ تلفظ می‌شود مانند الجمهوریة => الگمهوریة. عراقی ها اغلب (ک) را (چ) تلفظ می کنند . مانند کلب یعنی سگ که چَلِب می گویند. در سوریه و لبنان حرف(ج) را به صورت (ژ) ادا می کنند وحرف ضاد را دال تلفظ می کنند مثلاً فَدَّل یعنی تَفَضَّــل. در اطراف مدیترانه تلفظ (ث) به صورت (ت) است مثلاً ( إتنین ) یعنی ( إثنین) گاهی هم (س) تلفظ می شود . قواعد اعلال در عامیانه رعایت نمی شود . مثال : قول(گول) به جای ( قُــل)/ إمشی به جای ( إمشِ )/ لَــتگوم در عراقی به جای لاتَقُــم/ ئوم در سوریه به جای قُــم . مثنی نیز جایگاهی ندارد. در اغلب لهجه ها جمع مؤنث نیز با جمع مذکر یکی است .جالب است که در سوریه از ضمیر (کُن) مشترکاً برای (کُم وکُنَّ) و از (هُن) مشترکاً برای ( هُم و هُنَّ) استفادم میشود. مثال : جوازاتکن یعنی جوازاتکم .(!) البته نون در کن ساکن ادا می شود ./نوشته : عادل اشکبوس