وجه تسمیه ممقان ،کلاچای، باسمنج،مهریز یزد،تون خراسان

وجه تسمیه ممقان دلایل گوناگونی دربارهٔ وجه تسمیهٔ ممقان گفته شده‌است؛ از جمله این‌که نام واقعی این شهر «مامقان» و به‌معنای «شهر مادر غازان‌خان» بوده و بعدها به ممقان تغییر یافته‌است. برخی نیز براین باورند که نام واقعی ممقان «مامغان» و به‌معنای «شهر مغان» بوده‌است.  نظریه ی دیگر آن است که نام شهر در گذشته «مامگان» بوده و پس از یورش اعراب به «مامقان» و بعدها به ممقان تغییر پیدا کرده‌است. نظریه دوم قدری منطقی تر به نظر می رسد. وجه تسمیه کلاچای به باور برخی دانایان به علت وجود بازار پر رونق و فراوانی نعمت نام آن طلاچای بوده‌است. اما برخی آن را کله چه به معنی مرکز بوته‌های کوچک می‌دانند. نظریه پذیرفتنی تر اینکه : نام کلاچای در واقع همان گل لای جای است (یعنی جای گل ولای ) بدین صورت که گل ولای رسوب گذاری شده توسط رود خانه پلرود در این محل، سبب نام گلاجای که بعدها کلاچای شده است. وجه تسمیه باسمنج بخش مرکزی تبریز از قرن هشتم به‌بعد، واژهٔ باسمنج به‌صورت‌های «اوسبنج»، «وهوسفنج»، «فهوسفنج»، «اسفنج»، در بعضی متون دیده شده است . با تشکّر از یکی از بازدید کنندگان گرامی/ راجع به باسمنج به این توضیحات مراجعه کنید . احمد زمین نورد یکشنبه 4 بهمن 88 18:04 [e-mail] با سلام دوست عزیز در مورد وجه تسمیه باسمنج نوشتید "از قرن هشتم به‌بعد، واژهٔ باسمنج به‌صورت‌های «اوسبنج»، «وهوسفنج»، «فهوسفنج»، «اسفنج»، در بعضی متون دیده می‌شود.در قدیم در این شهر دو آتشکده بوده یکی به نام آتشگاه و دیگری که مقدس تر بوده و آتشکده بزرگ خدایان زردشت به نام "انج" بوده که این خدای زرتشت خیلی مقدس بود و علت نام گذاری این شهر نیز به همین مناسبت می باشد در واقع باسمنج بصورت " به اسم انج" می باشد یعنی " به نام انج" در متون کهن هم همانطور که شما هم اشاره کردید بصورت های «اوسبنج»، «وهوسفنج»، «فهوسفنج»، «اسفنج» آمده که پیشوند های قبل از "انج" در زبانهای مختلف مثل "سانسکریت" ،"پهلوی" و غیره به معنای "به نام" یا "به اسم" می باشد . با تشکر احمد زمین نورد باسمنج http://www.honarbasmenj.blogfa.com   وجه تسمیه مهریز یزد مهریز از نام مهرنگار دختران انوشیروان گرفته شده‌است وجه تسمیه تون تون، در «معجم‌البلدان»، سفیدی روی ناخن، در «برهان قاطع»، گلخن حمام، در «مؤیدالفضلا»، جامه شبروی، در «مجمع‌اللغات»، حمام و در «فرهنگ نظام»، خزانه و گنجینه معنی شده‌است. اما به دلیل مجاورت با طبس که به معنی چشمه آبگرم است، باید مفهوم سرزمین گرم را داشته باشد. بنابر یک قول دیگر، نام فردوس در زمان ایران باستان، «تابان» بوده‌است که پس از حمله اعراب در زبان عربی تغییر شکل یافته و به صورت تون درآمده‌استبر طبق این قول، تابان و تابش که امروزه به نام فردوس و طبس شناخته می‌شوند، هر دو از شهرهای کهن ایران به شمار می‌روند.