زبان هورامی در پاوه استان کرمانشاه

زبان هورامی جزو زبان های هند و اروپایی و یکی از شاخه های زبان ایرانی است. برخی  بر این باورند که زبان هورامی جزو گویشهای کردی نیست و هورامیها کرد نیستند. اما خود این مردم خود را از هر نظر  کرد می دانند.  عین همین مطلب را درک کینان در کتاب« کردها و کردستان« با ترجمه آقای ابراهیم یونسی آورده است و در مورد حدود آن می گوید:‌ امروزه قزلباش های ترکیه، کاکایی های عراق و مردم هورامان ایران و ساکنان نواحی مرکزی زاگرس تا جنوب شاهراه خانقین - کرمانشاه بدین زبان تکلم می کنند. گروهی زبان شناسان می گویند هورامی کردی نیست و از دسته زبان های ایرانی است که در یک ناحیه ساکن بوده اند اما به سبب هجوم سایر کردها پخش شده اند. درهمین مورد «ئی. سونیس» اشاره می کند: اغلب گفتار گورانی را در فهرست کردی قرار می دهند؛در حالی که واقعیت چیز دیگری است. ویژگی دستوری و واژگان کرمانجی هیچ پیوندی  با گورانی ندارند. افرادی که کردی هورامی را به عنوان گویشی از گویشهای کردی نمی پذیرند حق دارند . زیرا واقعاَ این گویش با سایر گویشها متفاوت است . اما فراموش نکنیم که در فارسی نیز چنین است و گویش سمنان و سرخه و شهمیرزاد در استان سمنان که سه شهر همسایه اند حتی با خودشان فرق می کند تا چه رسد به سایر گویشهای فارسی . تقسیم بندی گویشها نه تنها در کردی بلکه در هر زبان دیگری کار دشواری است .مثلاً کردی ایلام با کرمانشاه بسیار شباهت دارد . در همین حال زبان مردم بدره ایلام بیشتر شبیه شرق کردستان و منطقه ی کلیایی در شمال شرق کرمانشاه است . اما زبان منطقه هندمینی یا هیلمینی در نزدیک بدره تفاوت آشکاری با گویش بدره دارد و بیشتر به لکی و لری می خورد . ماموستا احمد نظیری در مورد زبان هورامی چنین می گوید: هورامی دارای زبان کاملی می باشد البته با توجه به اینکه کردی سورانی زبان رسمی و نوشتاری کردستان است به خاطر نگاهداشت آن تمام گویش های دیگر کردی را لهجه نامیده اند. استاد دهخدا در کتاب لغت نامه در مورد زبان هورامی چنین می گوید: زبان هورامی یک زبان مستقل است که دارای لهجه های مختلف بوده و در کردستان جنوبی رایج و ساکنین در طول حیات تاریخی خود بدان تکلم نموده اند و دارای قواعد دستوری و غنای کامل در کلمات و اصوات می باشد و با وجود تغییرات در دوران تاریخی از کیفیت و لطافت و روانی آن کاسته نشده است. مانند سورانی اعرابش با حروف و چون زبان عربی دارای قواعد و چارچوب محکم می باشد و در فراوانی و کوتاهی کلمات و جملات یک زبان پربار و قاعده پذیر است. در رعایت مذکر و مونث مجازی و حقیقی، سماعی و قیاسی اسماء، اشارات، معرفه و نکره، صفت های فاعلی و مفعولی و ضمایر و غیره اگر از عربی برتر نباشد کمتر هم نیست. با جرات می توان گفت یکی از زبان های زنده ای است که نیاز به حتی یک واژه بیگانه ندارد مگر در مواردی که مانند دیگر زبان ها وارد گشته باشد و در زبان هورامی هر گاه لازم باشد می توان آنها را زود جایگزین کرد. همچنانکه با آمدن زبان عربی به عنوان زبان دینی هورامی بدون داشتن فرهنگستان زبان به وسیله مردم عامی بلافاصله شروع به جایگزینی کلمات و اسما کرد یا آنها را کوتاه نمود مانند: وضو: ده س ویسم ،  صلوة: نماز ، صوم: روچی ، مسجد: مزگی این زبان شاید بی نیازترین زبانی باشد که گویندگانش در نهایت راحتی و بدون احتیاج به کلمات بیگانه در مسیر صحیح قرار داده و به مقصود می رساند. این ادّعا خاصّ این گویش نیست . خود زبان فارسی نیز چنین است و افرادی مانند دکتر میر جلال الدین کزازی استاد برجسته ی ادبیات فارسی با سره نویسی خود این را به اثبات رسانیده اند .اما نباید واقعیت را زیر پا نهاد . زیرا همه ی زبانها واژه ستانی داشته اند و دارند و اگر ما از زبان عربی بهره می گیریم و تا به حال برده ایم به خاطر اعتقادات دینی بوده است . اما چند جمله به زبان زیبای هورامی : آرو وَروه وره وارو . = امروز برف بسیاری بارید . چیش ماچی ؟ =  چه می گویی؟ پـِی کو مِلی ؟ =  کجا می روی ؟ نمزانو = نمی دانم . هورامی ها در پاوه و حلبچه ی عراق و مریوان ساکن هستند . مردم کَندوله در نزدیکی میانراهانِ در دینور نیز هورامی سخن می گویند . می گویند هورامان یعنی سرزمین ابری . در کردی به ابر می گویند هَـور. نظر یکی از خوانندگان ح.ا.ج-سالک در باره نام هورامان گفته های دیگری نیز هست ."برخی هورامان را جایگاه آمدن "خوه ر" یا خورشید دانسته اند . برخی نیز بر این باورند که هورامان سرزمین اهورا یا خانه اهورا است. "مان به چم خانه که هنوز نیز واژه خان و مان کاربرد دارد"و من این را بیشتر باور دارم زیرا هنوز در میان پیروان آیین یارسان سرزمین هورامان تقدس ویژه ای دارد و با نام کعبه هورامان زیارتگاه مردم اهل حق است. http://werber.blogfa.com