وجه تسمیه مکه (بخش سوم)

چرا خانه خدا را کعبه بیت الله الحرام و بیت عتیق نامیده اند ؟ چرایی نامگذاری خانه خدا به کعبه 25 .   از حسن بن عبدالله، از پدرانش، از جدّ بزرگوارش حضرت حسن بن علی بن ابی طالب(علیهم السلام) : چند نفر یهودی محضر پیامبرخدا(صلی الله علیه وآله) رسیدند و از حضرتش درباره چیزهایی سؤال کرده و یکی از ایشان در ضمن سؤالاتی که کردند; پرسید: چرا کعبه، کعبه نامیده شده است ؟ نبی گرامی(صلی الله علیه وآله) فرمودند: زیرا آن وسط دنیا است.(4) 26 .   از امام صادق روایت شده است که از ایشان پرسیدند: چرا کعبه، کعبه نامیده شد؟ فرمود: کعبه را از آن جهت کعبه نام نهاده اند، که چهارگوش است. علّت چهارگوش بودنش نیز آن است که در مقابل بیت المعمور است، که آن هم چهارگوش است. بیت المعمور چهارگوش شده، چون در برابر عرش است که چهارگوش ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1  . فیروزآبادی در قاموس المحیط می نویسد: الباسّه والبسّاسه همان مکه شریف است . 2  . صاحب بن عبّاد در المحیط فی اللغه گفته است : و النسّاسه از نام های مکّه است که ناسّه هم گفته شده است و جوهری در صحاح می نویسد: و به مکّه ، ناسّه گفته می شود چون کم آب است و ابن منظور نیز این سخن را گفته است. 3  . ابن منظور در لسان العرب آورده است : امّ رحم همان مکه است و المرحومه از نام های مدینه پیامبر(صلی الله علیه وآله)می باشد . 4  . یعنی از نظر شرف و هیأت مرتفع است و از حیث مشرق و مغرب در وسط زمین است. است. عرش چهارگوش شده، چون کلماتی که اسلام بر آن ها استوار است، چهار است: سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ .(1) 27 .   و در حدیث قیله: به خدا سوگند کعب تو پیوسته برافراشته است . آن دعایی برای شرافت و برتری اوست و اصل معنای آن، گره لوله نی است که میان دو گره، کعب نامیده می شود و هر چیزِ برافراشته و مرتفع، کعب نامیده می شود و نام گذاری کعبه برای بیت الحرام هم از آن گرفته شده و گفته شده: کعبه نامیده شده چون مانند مکعب چهارگوش است.(2) علت نامگذاری خانه خدا به بیت الله الحرام ؟ 28 .   حنان: به امام صادق(علیه السلام) گفتم: چرا به خانه خدا بیت الله الحرام گویند  ؟ فرمود: چون که بر مشرکین حرام است، وارد آن شوند(3). چرا کعبه را بیت عتیق نامیدند؟ 29 .   ابو خدیجه گوید به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: چرا کعبه را بیت العتیق ; (خانه آزاد) نام نهاده اند؟ فرمود: خدای متعال از بهشت، حجرالأسود را برای آدم فرود آورد. خانه کعبه دُرّی سفید بود. خداوند آن را به آسمان بالا برد و پایه اش باقی ماند. آن، در مقابل این خانه است. هر روز هفتاد هزار فرشته وارد آن می شوند که هرگز دوباره به سوی آن باز نمی گردند. خداوند به ابراهیم و اسماعیل(علیهما السلام) فرمان داد کعبه را بر همان پایه ها بنا نهند و از آن رو بیت عتیق نامیده شد که از غرق شدن رهایی یافت.(4) 30 .   ابوحمزه ثمالی گوید به امام باقر(علیه السلام) در مسجدالحرام گفتم: چرا خداوند این خانه را عتیق نامید؟ فرمود: هیچ خانه ای نیست که خدا بر روی زمین قرار داده، مگر آن که صاحب و ساکنانی دارد، جز این خانه که جز خدای متعال، صاحبی ندارد و آزاد است و فرمود: خداوند آن را پیش از مردم آفرید، سپس زمین را آفرید و آن را زیر آن گسترد. 31 .   ابان بن عثمان از کسی که به او خبر داد از امام باقر(علیه السلام)  پرسیدم: چرا کعبه را بیت العتیق نامیده اند؟ فرمود: چون خانه ای است آزاد از مردم و هیچ کس مالک آن نیست. 32 .   سعید اعرج ، از حضرت امام صادق(علیه السلام) : کعبه را بیت العتیق نامیده اند، چون از غرق آزاد و رها گشته و حرم نیز با آن رها شد و آب از آن بازداشته شد. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1  . محمدتقی مجلسی(رحمه الله) گوید : ممکن است عرش در اینجا به معنای علم باشد، بنابراین، محاذات معنوی می شود، همانطور که از گفته خداوند متعال معلوم می شود که می فرماید: صار العرش تا این که می فرماید : اربع  ، چون کلمه سبحان الله دلالت بر صفات تنزیهیه جلالیه دارد ، و الحمدلله دلالت بر صفات جمالیه می کند ، چون دلالت می کند بر این که تمام حمدها و ثناها مختص خداوند است ، پس دلالت می کند بر این که همه کمالات برای اوست  و اوست که شایسته است با همه گونه عبادات پرستیده شود ، و دلالت بر تمام تکالیف می کند و لفظ توحید دلالت بر واجب الوجود بالذات می کند، و دلالت بر وحدت باری تعالی بلکه بر جمیع صفات جلال و اکرام دارد . و سزاوار است که به هیچ نوع شرکی به او شرک ورزیده نشود; نه خفی و نه جلی و همچنین تکبیر بر بلند مرتبه بودن خدا و عدم رسیدن عقل ها و فهم ها به او دلالت دارد پس معلوم می شود تمامی علوم مندرج در تسبیح چهارگانه است; بنابراین، محاذات با عرش که به معنای علم است، بر همین مطلب دلالت دارد . 2  . صاحب بن عباد در المحیط فی اللغه گفته است: و کعبه گفته می شود چون بالای آن چهارگوش است . 3  . و گفته شده است : دلیل احترام آن و حرمت جنگ در ماه های حرام به خاطر آن است . 4  . و این در طوفان نوح بود و آب به آن نزدیک نشد ، همان گونه که در گودال مرقد امام حسین(علیه السلام) چنین بود . 33 .   ذَریح بن یزید محاربی از امام صادق(علیه السلام) : خداوند در ماجرای نوح، همه زمین را زیر آب برد، جز خانه خدا را. آن روز این خانه عتیق نام نهاده شد، چون آن روز از غرق شدن رها شد. به حضرت گفتم: آیا به آسمان رفت؟ فرمود: نه، آب به آن نرسید و از آن بازداشته شد.